19 Juni 2010

TAKHRIJ HADITS (STUDI ATAS HADITS KOLEKSI SHAHIH BUKHARY KITAB AL-ILM NO.30)

Oleh : Dewi Ariyani, M.PdI

A. Teks hadits
• صحيح البخاري (كتاب العلم، رقم الحديث : 30)
حدثنا عبدة قال حدثنا عبدالصمد قال حدثنا عبدالله بن المثنى قال حدثنا ثمامة بن عبدالله عن أنس عن النبي ص.م أَنَّهُ كَانَ إِذَا سَلَّمَ سَلَّمَ ثَلَاثًا وَإِذَاتَكَلَّم بِكَلِمَةٍ أَعَادَهَا ثَلاَثًا

B. Terjemah Hadits
“Diterima dari Abdah, diterima dari Abd Shamad berkata, kami menerima dari Abdullah ibn Mutsanna berkata kami menerima hadits dari Tsumamah ibn Abdillah dari Anas dari Nabi SAW, bahwasanya beliau apabila mengucapkan salam, maka bersalam tiga kali. Dan apabila berbicara suatu perkataan beliau mengulangnya tiga kali.”

C. Data Hadits
Berdasar pencarian dalam kitab Mu’jam Mufahras Li Alfad al-Hadits dengan kata bantu سَلَّمَ, maka diketahu hadits tersebut terdapat dalam kitab :
1. Shahih bukhary, kitab al-ilmu (كتاب العلم) : 30
حدثنا عبدة قال حدثنا عبدالصمد قال حدثنا عبدالله بن المثنى قال حدثنا ثمامة بن عبدالله عن أنس عن النبي ص.م أنه كان إذا سلم سلم ثلاثا وإذاتكلم بكلمة أعادها ثلاثا

2. Shahih Bukhary, kitab al-isti’dzan (كتاب الإستئذان) : 13
حدثنا اسحاق أخبرنا عبدالصمد حدثنا عبدالله بن المثنى حدثنا ثمامة بن عبدالله عن أنس أن رسول الله ص.م كان إذا سلم سلم ثلاثا وإذاتكلم بكلمة أعادها ثلاثا

3. Sunan Turmudzy, kitab al-isti’dzan (كتاب الإستئذان) : 28
حدثنا اسحاق بن منصور قال أخبرنا عبدالصمد بن عبد الوارث حدثنا عبدالله بن المثنى حدثنا ثمامة بن عبدالله بن أنس بن مالك عن أنس بن مالك أن رسول الله ص.م كان إذا سلم سلم ثلاثا وإذاتكلم بكلمة أعادها ثلاثا

D. Esensi Hadits
Hadits di atas mengandung suatu nilai pembelajaran bahwa dalam proses belajar mengajar.

E. Unsur Hadits
a. Unsur Rawi (thuruq al-riwayah)
Jalan periwayatan hadits tersebut secara berturut-turut adalah:
a) Jalan pertama (Shahih Bukhary kitab Al-Ilm)
1) Anas ibn Malik (shahabat)
Guru : Nabi SAW
Murid : Tsumamah ibn Abdillah, al-Harits ibn Nu’man, Ja’far ibn Amr
Penilaian Ulama : semua Shahabat Adil

2) Tsumamah ibn Abdillah (wustha al-tabi’in)
Guru : Anas ibn Malik,
Murid : Abdullah ibn al-Mutsanna, al-Husain ibn Waqid, Hamad ibn Salamah
Penilaian Ulama: menurut Ahmad ibn Hanbal, al-Nasai, dan al-Dzahaby tsiqat

3) Abdullah ibn al-Mutsanna (tabi’ al-tabi’in)
Guru : Tsumamah ibn Abdillah, Tsabit ibn Aslam, Abdullah ibn Dinar
Murid : Abd al-Shamad ibn Abd al-Warits, Ma’la ibn Asad
Penilaian Ulama : menurut al-Ijly dan al-Turmuzy tsiqat

4) Abd al-Shamad ibn Abd al-Warits ibn Sa’id (al-shugra min al-atba’)
Guru : Abdullah ibn al-Mutsanna, Ishaq ibn Usman
Murid : Abdah ibn Abdillah, Ishaq ibn Mansur, Ahmad ibn Nasr
Penilaian Ulama : menurut Muhammad ibn Sa’d dan Ibn Numair tsiqat

5) Abdah ibn Abdillah (al-wustha min tab’ al-atba’)
Guru : Abd al-Shamad ibn Abd al-Warits, Sulaiman Ibn Daud
Murid : Imam Bukhary, Muslim, al-Turmudzy
Penilaian Ulama: menurut al-Nasai tsiqat tsubut, menurut Abu Hatim shaduq

b) Jalan kedua (Shahih Bukhary dan Sunan Al-Turmudzy, Kitab al-Isti’dzan)
1) Anas ibn Malik (shahabat)
Guru : Nabi SAW
Murid : Tsumamah ibn Abdillah, al-Harits ibn Nu’man, Ja’far ibn Amr
Penilaian Ulama : semua Shahabat Adil

2) Tsumamah ibn Abdillah (wustha al-tabi’in)
Guru : Anas ibn Malik,
Murid : Abdullah ibn al-Mutsanna, al-Husain ibn Waqid, Hamad ibn Salamah
Penilaian Ulama: menurut Ahmad ibn Hanbal, al-Nasai, dan al-Dzahaby tsiqat

3) Abdullah ibn al-Mutsanna
Guru : Tsumamah ibn Abdillah, Tsabit ibn Aslam, Abdullah ibn Dinar
Murid : Abd al-Shamad ibn Abd al-Warits, Ma’la ibn Asad
Penilaian Ulama : menurut al-Ijly dan al-Turmuzy tsiqat

4) Abd al-Shamad ibn Abd al-Warits ibn Sa’id (al-shugra min al-atba’)
Guru : Abdullah ibn al-Mutsanna, Ishaq ibn Usman
Murid : Abdah ibn Abdillah, Ishaq ibn Mansur, Ahmad ibn Nasr
Penilaian Ulama : menurut Muhammad ibn Sa’d dan Ibn Numair tsiqat

5) Ishaq ibn Manshur (al-wustha min tab’ al-atba’)
Guru : Abd Shamad Ibn Abd al-Warits, Umar ibn Sa’d, Ali ibn Ma’bad
Murid : Imam Bukhary, Muslim, al-Turmudzy, Ibn Majah
Penilaian Ulama : menurut Abu Hatim shaduq, Utsman ibn Abi Syaibah Tsiqat Shaduq

Kedua versi thuruq al-riwayat tersebut dapat diskemakan sebagai berikut:

النبي

أنس بن مالك

ثمامة بن عبدالله

عبدالله بن المثنى

عبد الصمد بن عبد الوارث

إسحاق بن منصور عبدة بن عبدالله

ألبخاري الترمذي البخاري

b. Unsur Sanad
1) Sanad pada Shahih Bukhary adalah keduanya Marfu’ dan Muttashil
2) Sanad pada Sunan Al-Turmudzy adalah Marfu’ dan Muttashil

c. Unsur Matan
Matan hadits di atas merupakan berbentuk ucapan Shahabat Nabi yang merupakan proses verbalisasi dari tindakan atau perbuatan (fi’liyah) Nabi SAW.

F. Jenis Hadits
a. dari segi jumlah rawi hadits di atas termasuk :
1. Gharib di kalangan shahabat
2. Gharib di kalangan Tabi’in
3. Gharib di kalangan tabi al tabi’in
4. Gharib di kalangan tabi min tabi al tabiin
5. Aziz di kalangan tabi al atba’ min tabi al tabi’in
6. Aziz di kalangan mudawwin
b. Dari segi matan, hadits di atas berbentuk fi’li
c. Dari segi idhafat matannya, termasuk hadits marfu’ (disandarkan kepada Nabi SAW)
d. Dari segi persambungan sanad, hadits di atas termasuk hadits muttashil

G. Kualitas Hadits
Hadits di atas berkualitas shahih, karena berdasarkan penilaian para ulama semua rawi memenuhi persyaratan. Baik dari segi urutan periwayatan, maupun kualitas sanadnya.

H. Tathbiq Hadits
Dilihat dari teks matannya, hadits di atas dapat dikategorikan sebagai hadits maqbul ma’mul bih (dapat diamalkan). Hal ini terlihat dari lafadnya yang jelas dan tegas, serta mengandung makna yang bersih sehingga memudahkan dalam pengimplementasiannya.

I. Pelajaran
Hadits di atas apabila dikaitkan dengan dunia pendidikan mengandung pesan bahwa ketika seseorang menyampaikan suatu pesan pembelajaran hendaklah mengulang-ulangnya. Hal ini dimaksudkan agar audiens ataupun murid dapat lebih memahami pesan yang disampaikan.

Tidak ada komentar: